नाव (name) बदलण्याचे किस्से इतके वाढले आहेत की आता त्याचं आश्चर्य वाटत नाही
आपण गेल्या काही वर्षांत पाहिलं आहे की, आपल्या आजूबाजूच्या अनेक शहरांची, राज्यांची, आणि अगदी देशांचीही नावे बदलण्यात आली आहेत. मद्रासचं नाव चेन्नई, बेंगलोरचं बेंगळुरु, ओडिशाचं ओडिशा, आणि कलकत्ताचं कोलकाता केव्हा झालं हे आपण पाहिलं. अलाहाबादचं नाव प्रयागराज, हबीबगंजचं राणी कमलापती, आणि होशंगाबादचं नर्मदापूरम झाल्याचं आपण अनुभवलं आहे. अलीकडच्या काळात हे नाव बदलण्याचे किस्से इतके वाढले आहेत की आता त्यावर कोणतंही विशेष आश्चर्य वाटत नाही. या नाव बदलण्याच्या प्रक्रियेत आता संपूर्ण देशांचा समावेश होऊ लागला आहे.
अलीकडेच पोर्ट ब्लेयरचं नाव बदलून श्री विजयपुरम ठेवण्यात आलं आहे. पोर्ट ब्लेयर भारताच्या अंदमान आणि निकोबार बेटांमध्ये आहे. आता अंदमान आणि निकोबार केंद्रशासित प्रदेशाची राजधानीचं नामकरण श्री विजयपुरम झालं आहे.
भारतातील नाव (name) बदलण्याची परंपरा
भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर अनेक राज्यं आणि शहरांची नावे (names) बदलण्यात आली. सुरुवातीला ९ राज्यं आणि २ केंद्रशासित प्रदेशांची नावे बदलण्यात आली होती. उदाहरणार्थ, उत्तरांचलचं नाव उत्तराखंड आणि पांडिचेरीचं पुडुचेरी करण्यात आलं. बंबईचं नाव मुंबई करण्यात आलं. नाव बदलणं ही एक ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक प्रक्रिया आहे, ज्यामुळे क्षेत्रीय अस्मिता, स्थानिक भावना आणि सांस्कृतिक परंपरा अधिक दृढ करण्याचा प्रयत्न केला जातो.
हे देखील वाचा: Electric shock: ‘विद्युत अपघात’पासून बचावासाठी आवश्यक काळजी: अपघात टाळण्यासाठी सजगता
आंतरराष्ट्रीय पटलावर नाव बदलणं
केवळ भारतातच नव्हे, तर जगभरात नाव बदलण्याची प्रक्रिया पाहायला मिळते. ज्याला आपण पूर्वी बर्मा म्हणायचो, तो देश आता म्यानमार म्हणून ओळखला जातो. तुर्कीने अलीकडेच आपलं नाव तुर्किये केलं आहे. याशिवाय, चेक रिपब्लिकने आपलं नवीन नाव चेकिया ठेवलं आहे.
काही देशांनी अल्पकाळासाठीही त्यांचं नाव बदललं आहे. उदाहरणार्थ, २०११ मध्ये ऑस्ट्रेलियातील ‘स्पीड’ नावाच्या छोट्या शहराने, आपल्या रहिवाशांमध्ये वाहनचालकांच्या सुरक्षेची जागरूकता निर्माण करण्यासाठी एक महिन्यासाठी शहराचं नाव बदलून ‘स्पीडकिल्स’ ठेवलं. ही मोहीम देशभरात प्रसिद्ध झाली आणि या मोहिमेचे स्थानिक नागरिकही अत्यंत उत्साही झाले. इतकंच नाही तर एका ‘फिल डाउन’ नावाच्या शेतकऱ्याने आपलं नाव बदलून ‘फिल स्लो डाउन’ केलं.
नाव (name) बदलण्याची ऐतिहासिक आणि राजकीय कारणं
नाव बदलणं ही प्रक्रिया अनेकदा ऐतिहासिक पार्श्वभूमीशी निगडित असते. जे देश भूतकाळात इतर देशांच्या अधिपत्याखाली होते, त्यांनी आपली नावे बदलली आहेत. गुलामगिरीची आठवण मिटवण्यासाठी किंवा स्वातंत्र्याच्या भावनांना प्रोत्साहन देण्यासाठी नाव बदलण्यात आले आहे. उदाहरणार्थ, घाना देशाने स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर आपलं नाव बदलून ‘गोल्ड कोस्ट’ ठेवलं होतं. नंतर १९६० मध्ये ते पुन्हा घाना झालं. याचप्रमाणे, ‘सिलोन’ नावाच्या देशाने १९७२ मध्ये आपलं नाव बदलून ‘श्रीलंका’ ठेवलं.
फ्रेंचांच्या अधिपत्यातून मुक्त झालेल्या ‘अपर वोल्टा’ या देशाने १९४८ मध्ये आपलं नाव (name) बदलून ‘बुर्किना फासो’ ठेवलं होतं. अशा अनेक देशांनी त्यांच्या ऐतिहासिक, सांस्कृतिक, किंवा राजकीय कारणांमुळे नावे बदलली आहेत.
नाव (name) बदलण्याचे राजनैतिक परिणाम
कधी कधी नाव बदलण्याचं कारण राजनैतिक असतं. उदाहरणार्थ, २०१९ मध्ये ‘मेसेडोनिया’ ने आपलं नाव (name) बदलून ‘नॉर्थ मेसेडोनिया’ केलं, ज्यामुळे ग्रीससोबत असलेला वाद मिटला. ग्रीसमध्ये ‘मेसेडोनिया’ नावाचा एक प्रदेश आहे, जो ‘नॉर्थ मेसेडोनिया’च्या दक्षिणेस आहे. या नावामुळे दोन्ही देशांमधील तणाव कमी झाला आणि नॉर्थ मेसेडोनियाने २०२० मध्ये ‘नाटो’तही प्रवेश केला.
नाव (name) बदलण्याची प्रक्रिया आणि खर्च
नाव (name) बदलण्याची प्रक्रिया खूपच गुंतागुंतीची आणि खर्चीक असते. सर्वप्रथम देशांतर्गत मतदान घेतलं जातं आणि मग संयुक्त राष्ट्रांकडे (यूएन) नवे नाव मंजुरीसाठी पाठवले जाते. यूएनच्या सहा अधिकृत भाषांमध्ये (अरबी, चिनी, इंग्रजी, फ्रेंच, रशियन आणि स्पॅनिश) हे नाव कसं लिहिलं जाईल, याचा विचार केला जातो. सर्व काही योग्य ठरल्यास, यूएनकडून नवं नाव मान्य केलं जातं आणि देशाला नवे नाव प्राप्त होतं.
नाव बदलल्यानंतर त्याचे अनेक परिणाम दिसून येतात. देशाच्या सैन्याच्या गणवेशांपासून ते सरकारी कागदपत्रांपर्यंत सर्वत्र नाव बदलावे लागतात. यामध्ये वेबसाइट्स, सरकारी कार्यालयांचे साइनबोर्ड, चलनी नोटा, पासपोर्ट्स आणि सर्व लेटरहेड्स बदलण्याचं काम असतं. हे सर्व कामं करताना प्रचंड खर्च होतो. उदाहरणार्थ, २०१८ मध्ये ‘स्वाझीलँड’चे नाव बदलून ‘इस्वातिनी’ करण्यात आले, ज्यासाठी जवळपास ६ मिलियन डॉलरचा (सुमारे ५० कोटी रुपये) खर्च आला.
नाव (name) बदलण्याच्या खर्चाचा विचार
स्वाझीलँडचा क्षेत्रफळ केवळ १७,३६३ चौरस किलोमीटर आहे, जो भारताच्या क्षेत्रफळाच्या तुलनेत १० पट कमी आहे. त्या देशाची लोकसंख्या फक्त १२ लाख आहे. आता कल्पना करा की, भारतासारख्या विशाल देशाचं नाव बदलणं किती प्रचंड खर्चिक असेल! भारताच्या लोकसंख्येच्या आणि क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने हा खर्च कितीतरी पटीने अधिक असेल.
नाव (name) बदलणं हे केवळ सांस्कृतिक किंवा राजकीय बाब नाही, तर त्यामागे सामाजिक, आर्थिक आणि ऐतिहासिक कारणंही असतात. प्रत्येक नाव बदलणं ही एक प्रक्रिया असते, ज्यामध्ये त्या देशाच्या अस्मितेशी, गौरवाशी आणि भावनांशी जोडलेलं काहीतरी असतं. पण, या प्रक्रियेमुळे येणारा खर्च आणि त्याचा दीर्घकालीन परिणाम लक्षात घेणंही महत्त्वाचं आहे.