कलियुग (Kali Yuga) अर्थात समाजातील अनैतिकता आणि अध:पतन
महाभारतातील एका प्रसंगानुसार कलियुगाने राजा परीक्षितकडे स्वतःसाठी राहण्याचे ठिकाण मागितले. कलियुगाने आपल्या चातुर्याने आणि बुद्धीच्या खेळाने राजा परीक्षितला गोंधळात टाकले आणि पृथ्वीवरील काही ठिकाणी आपले निवासस्थान निर्माण केले. ही कथा केवळ पौराणिकतेचा भाग नसून, समाजातील नैतिकता आणि अध:पतन यांची एक विचारमूलक मांडणी आहे.
कलियुग (Kali Yuga) म्हणजे काय?
आजूबाजूला वाईट घटना घडताना पाहिल्यावर लोक नेहमी म्हणतात, “घोर कलियुग चालू आहे.” याचा अर्थ असा की, आस्तिक असो किंवा नास्तिक, प्रत्येकजण मान्य करतो की कलियुग म्हणजे अशा प्रकारचा काळ आहे, जो नैतिक अधःपतनाचे प्रतीक आहे.
पौराणिक कथांनुसार, कलियुग म्हणजे केवळ एक युग नसून तो एक राक्षस होता. या राक्षसाने पृथ्वीवर आपले अस्तित्व प्रस्थापित करण्यासाठी राजा परीक्षितकडे शरण मागितली होती. महाभारत आणि इतर ग्रंथांमध्ये कलिला विविध वाईट गुणांचे प्रतीक मानले गेले आहे.
कलियुग (Kali Yuga) पृथ्वीवर कसे आले?
महाभारतात सांगितले जाते की पांडवांचे वंशज राजा परीक्षित हे एका प्रतापी, न्यायप्रिय आणि कर्तव्यनिष्ठ राजा होते. त्यांना कलि नावाच्या राक्षसाच्या आगमनाची माहिती मिळाली तेव्हा ते त्याच्याशी लढण्यासाठी सज्ज झाले.
कलि हा अत्यंत चतुर आणि धूर्त होता. त्याला ठाऊक होते की राजा परीक्षित प्रतापी राजा असून त्यांना थेट पराजित करणे कठीण आहे. त्यामुळे कलिने नम्रतेचे आवरण घेऊन राजा परीक्षितांकडे विनंती केली, “मला आपल्या राज्यात राहण्यासाठी जागा द्या. मी कोणालाही त्रास देणार नाही.”
प्रथम, राजा परीक्षितांनी कलिची विनंती नाकारली. परंतु कलिने ब्रह्मदेवांचे नियम पटवून सांगितले. त्याने सांगितले की, *”ब्रह्मदेवांनी सत्ययुग, त्रेतायुग, द्वापरयुग आणि कलियुग या चार युगांची निर्मिती केली आहे. प्रत्येक युगाने आपापल्या नियोजित वेळेनुसार राज्य केले आहे. आता ब्रह्मदेवांच्या नियमानुसार माझे राज्य आहे. कृपया मला राहण्यास परवानगी द्या.”
कलियुगाचे पहिले निवासस्थान – सोनं
राजा परीक्षितांनी ब्रह्मदेवांच्या नियमांचा सन्मान करून कलिला पहिले निवासस्थान दिले. हे ठिकाण म्हणजे ‘सोनं’ (गोल्ड). कलियुगाने तात्काळ राजा परीक्षितांच्या सोन्याच्या मुकुटात प्रवेश केला आणि त्यांचे विचार व बुद्धी भ्रष्ट करण्यास सुरुवात केली. त्यानंतर कलिने आणखी काही ठिकाणी राहण्याची मागणी केली आणि राजा परीक्षितांनी त्याला पाच ठिकाणी निवासस्थान दिले.
कलियुगाचे पाच स्थायी निवासस्थानं
1. दारूची ठिकाणे (मद्यपानगृहे)
कलियुग (Kali Yuga) तेथे वास्तव्य करते जिथे दारूचा उपयोग होतो. मद्यपानाने माणसाची विवेकबुद्धी, स्वाभिमान, आणि मानवता नष्ट होते. अशा ठिकाणी लोक काहीही विचार करण्याच्या स्थितीत राहत नाहीत, त्यामुळे कलियुगासाठी ही जागा योग्य ठरते.
2. जुगाराचे ठिकाण (जुगारगृहे)
जुगार खेळणाऱ्या ठिकाणी कलियुगाचे अस्तित्व असते. जुगार हा बेईमानीतून पैसे मिळवण्याचा मार्ग आहे. अशा ठिकाणी धार्मिकता किंवा सत्याचा कोणताही विचार केला जात नाही. जुगारी व्यक्ती फक्त विजयासाठी धडपडतो, तो धर्म-अधर्म यांचा विचार करत नाही.
3. हिंसा होणाऱ्या ठिकाणी (हत्या आणि मारामारीचे स्थळे)
कलियुग (Kali Yuga) तेथे वास्तव्य करते जिथे हिंसा होते. हत्या, मारामारी, आणि रक्तपात जिथे होतो, तिथे नैतिकता आणि मानवतेचा पूर्ण लोप होतो. अशा ठिकाणी कलियुग आपला अधिकार प्रस्थापित करते.
4. धोका आणि फसवणूक होणारी ठिकाणे
जिथे फसवणूक, कपट आणि धोकाधडी होत असते, तिथे कलियुगाचे (Kali Yuga) प्रभावी अस्तित्व असते. सत्य आणि प्रामाणिकतेला अशा ठिकाणी कोणतीही किंमत राहत नाही.
5. अनैतिक संबंधांचे ठिकाण
कलियुग जिथे अनैतिकता पसरते, जिथे नातेसंबंधांतील विश्वासघात होतो, तिथे आपले अस्तित्व निर्माण करते. या ठिकाणी माणुसकी आणि नात्यांचा अपमान होतो.
कलियुगाचा परिणाम
कलियुगाने आपल्या वास्तव्याने समाजात नैतिकता, सत्यता, आणि विवेक यांचा ऱ्हास केला आहे. लोकांसाठी योग्य आणि अयोग्य यातील फरक समजणे कठीण झाले आहे. महाभारतात सांगितले गेले की, कलियुगाचा प्रभाव वाढत जाईल आणि माणसाला आपल्याच वाईट कर्मांमुळे दुःख भोगावे लागेल.