robot तयार करणाऱ्या मुलीला मिळाले आहेत अनेक पुरस्कार
छत्तीसगडच्या बिलासपूरमध्ये राहणारी जेबा सिद्दीकी ही एक मुलगी आणि सर्जनशील विद्यार्थीनी आहे. एमजीएम शाळेत १२वीत शिकणाऱ्या जेबाने एक असा रोबोट (robot) तयार केला आहे, जो मानसिक तणाव आणि निराशेच्या स्थितीतून बाहेर पडण्यासाठी मदत करतो. तिच्या या अनोख्या आणि समाजोपयोगी नवकल्पनेचे सर्वत्र कौतुक केले जात आहे. विशेष म्हणजे, तिच्या या प्रयत्नासाठी तिला ‘एपीजे अब्दुल कलाम इग्नाइटेड माइंड चिल्ड्रन क्रिएटिविटी अँड इनोव्हेशन अवॉर्ड २०२३’ ने सन्मानित करण्यात आले आहे.
जेबाचा नवोपक्रम: मानसिक तणावावर उपाय
जेबा सिद्दीकीने तयार केलेला हा रोबोट (robot) समाजातील मानसिक आरोग्याशी निगडित अनेक समस्यांचे निराकरण करण्यात मदत करतो. विशेषत: आत्महत्या आणि नैराश्याच्या घटनांमध्ये हा रोबोट खूप उपयुक्त ठरू शकतो. आजच्या काळात, मानसिक तणाव, नैराश्य आणि आत्महत्येच्या घटनांमध्ये वाढ होत आहे. यामध्येच, जेबाने तयार केलेला हा रोबोट आशेचा एक किरण ठरू शकतो.
या रोबोटचे खास वैशिष्ट्य म्हणजे तो व्यक्तीच्या विचारांशी संवाद साधतो आणि तणावग्रस्त किंवा निराश मनाला सकारात्मक विचारांची दिशा देतो. ज्या लोकांना एकटे वाटते किंवा ज्यांना कोणाशी बोलायला संकोच वाटतो, त्यांच्यासाठी हा रोबोट (robot) एक मित्रासारखा काम करतो.
रोबोट (robot) कसा कार्य करतो
जेबाच्या म्हणण्यानुसार, हा रोबोट (robot) अशा पद्धतीने तयार करण्यात आला आहे की तो वापरकर्त्याशी संवाद साधू शकतो. जेव्हा एखाद्या व्यक्तीला आयुष्याबद्दल निराशा येते किंवा स्वतःला एकटे वाटते, तेव्हा त्या व्यक्तीने या रोबोटशी संवाद साधला तर तो त्यांचे विचार ऐकतो आणि सकारात्मक मार्गदर्शन करतो. या रोबोटमध्ये समस्या समजून घेण्याची आणि त्यावर उपाय सुचवण्याची क्षमता आहे. तो व्यक्तीला अशी मार्गदर्शना देतो, ज्यामुळे त्या व्यक्तीच्या विचारांमध्ये सकारात्मकता निर्माण होईल.
या रोबोटचा मुख्य उद्देश म्हणजे लोकांना एकाकीपणातून बाहेर काढणे, त्यांच्यात आत्मविश्वास जागृत करणे आणि त्यांना त्यांच्या समस्यांचे योग्य समाधान देऊन प्रोत्साहित करणे. अशा प्रकारे, जेबाच्या या रोबोटच्या सहाय्याने अनेकांचे जीव वाचवले जाऊ शकतात.
रोबोटचे समाजासाठी महत्त्व
आजच्या काळात मानसिक आरोग्याविषयी जागरूकता वाढविणे खूप गरजेचे आहे. समाजातील विविध घटक, विशेषत: तरुण, अनेकदा मानसिक तणाव आणि नैराश्यामुळे ग्रस्त असतात. अशा स्थितीत, योग्य वेळी योग्य मार्गदर्शन मिळणे हे खूप महत्त्वाचे असते. जेबाने तयार केलेला हा रोबोट याच गोष्टीची पूर्तता करतो.
जेबाच्या नवकल्पनेमुळे देशाच्या विविध भागांमध्ये आत्महत्येचे प्रमाण कमी करण्यात मदत होऊ शकते. तिच्या या प्रयत्नामुळे मानसिक आरोग्यविषयी चर्चा करण्याचे आणि त्यावर योग्य उपाय शोधण्याचे मार्ग उघडले आहेत. जेबाच्या या अनोख्या रोबोटने (robot) लोकांच्या मानसिक आरोग्याचे प्रश्न सोडविण्याचे साधन निर्माण केले आहे.
जेबाच्या कार्याचे कौतुक आणि पुरस्कार
जेबाच्या या नवकल्पनेचे सर्वत्र खूप कौतुक केले जात आहे. तिने केलेला हा प्रयोग केवळ एक तांत्रिक प्रकल्प नसून, समाजाला एक नवीन दिशा देणारा आहे. तिच्या या प्रयत्नामुळे तिला ‘एपीजे अब्दुल कलाम इग्नाइटेड माइंड चिल्ड्रन क्रिएटिविटी अँड इनोव्हेशन अवॉर्ड २०२३’ देऊन सन्मानित करण्यात आले. हा पुरस्कार विद्यार्थ्यांच्या सर्जनशीलता आणि नवोपक्रमासाठी दिला जातो, ज्यामध्ये जेबाने दाखवलेला समाजोपयोगी दृष्टिकोन आणि तिचे तंत्रज्ञानातील कौशल्य विशेष महत्त्वाचे ठरले.
जेबा सिद्दीकी हिचा हा रोबोट (robot) मानसिक तणाव आणि नैराश्याला सामोरे जाणाऱ्या लोकांसाठी एक नवीन आशेचा किरण आहे. तिच्या या तंत्रज्ञानामुळे समाजातील मानसिक आरोग्याच्या समस्यांचे निराकरण होऊ शकते आणि अनेकांचे जीवन वाचवता येऊ शकते. यामुळे मानसिक आरोग्याविषयी अधिक जागरूकता वाढेल आणि समाजाच्या मानसिकतेत सकारात्मक बदल घडवून आणता येईल.
हा प्रकल्प केवळ तांत्रिक नवकल्पना नसून, समाजात माणुसकीची भावना जोपासणारा आणि आत्मविश्वास निर्माण करणारा आहे. तिच्या या कार्यामुळे नवीन पिढीला प्रेरणा मिळेल आणि समाजातील विविध समस्यांचे समाधान शोधण्यासाठी अनेकजण प्रेरित होतील.