मध्यम वय आणि आपण
आपली वास्तविक वय कितीही असो, जर आपण मनाने तरुण राहिलो, सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवला आणि ऊर्जावान क्रियाकलापांमध्ये सहभागी झालो, तर आपली जैविक वय कमी ठेवणे शक्य आहे. याचा परिणाम म्हणजे आपण कमी वयातच वृद्ध दिसणार नाही. जीवनशैलीत काही बदल करून हे सहज साध्य करता येते.
वास्तविक वय आणि जैविक वय यांचा फरक
‘वास्तविक वय’ म्हणजे जन्मतारखेपासून मोजलेले वय, तर ‘जैविक वय’ ही शरीराची कार्यक्षमता आणि जीवनशैलीवर आधारित असते. अनेक वेळा जैविक वय हे वास्तविक वयापेक्षा जास्त किंवा कमी असते.
संशोधनातील महत्त्वाचे निष्कर्ष
न्यूझीलंडमधील 1972-73 मध्ये जन्मलेल्या 954 व्यक्तींवर वैज्ञानिकांनी 26, 32, आणि 38 व्या वर्षी केलेल्या अभ्यासात असे आढळून आले की,
– काही लोकांची जैविक वय 30 वर्षांच्या आसपास होती.
– काही लोकांची जैविक वय 60 वर्षांच्या जवळ पोहोचली होती.
यामध्ये ज्या लोकांचे जैविक वय जास्त होते, त्यांना उत्साहाचा अभाव, थकवा, आणि निराशा जाणवत होती.
समयपूर्व वृद्धत्वाची कारणे
1. ताणतणावाचा वाढता प्रभाव:
गुणसूत्रांच्या (Chromosomes) टोकाला असलेल्या टेलोमीयर्सवर ताणतणावाचा गंभीर परिणाम होतो.
– टेलोमीयर्स लहान होतात, ज्यामुळे कर्करोग, पार्किन्सन्स, मधुमेह, आणि हृदयरोग यांसारख्या गंभीर आजारांचा धोका वाढतो.
– ताणामुळे शरीरातील पेशींच्या पुनरुत्पादन प्रक्रियेवर परिणाम होतो, ज्यामुळे वृद्धत्व वेगाने येते.
2. जीवनशैलीतील अडथळे:
कुटुंबाची जबाबदारी सांभाळताना स्वतःच्या आरोग्याकडे दुर्लक्ष होते.
– वेळेवर व्यायाम न करणे.
– स्वतःसाठी आनंददायक वेळ न मिळणे.
– मनोरंजनासाठी वेळ न काढणे.
3. अनारोग्यदायक सवयी:
– धूम्रपान आणि मद्यपान यामुळे शरीराची झीज अधिक वेगाने होते.
– या सवयी वास्तविक वयापेक्षा जास्त वयस्कर दिसण्यास कारणीभूत ठरतात.
समयपूर्व वृद्धत्व कसे रोखावे?
वास्तविक वयाला थांबवता येत नाही, पण जैविक वय नियंत्रित ठेवता येते. यासाठी काही महत्त्वाचे उपाय पुढे दिले आहेत.
1. आहारावर नियंत्रण ठेवा:
– जपानच्या ‘ओकिनावा’ प्रदेशातील लोक कमी आहार घेत असल्याने दीर्घायुषी राहतात.
– जेवताना भुकेच्या तुलनेत 20% कमी खाण्याचा नियम पाळा.
– अन्नात फळे, हिरव्या भाज्या आणि अँटीऑक्सिडंटयुक्त घटकांचा समावेश करा.
2. मेंदू सतत सक्रिय ठेवा:
– नवीन भाषा शिकणे, संगीत वाद्य वाजवणे, किंवा नवीन गोष्टी शोधणे यामुळे मेंदूचे आरोग्य सुधारते.
– वयाच्या नवव्या दशकातही मानसिक क्षमता टिकवून ठेवण्यासाठी मनाला सतत आव्हान द्या.
3. योग आणि ध्यानाचा सराव करा:
– योगासन, प्राणायाम, आणि ध्यान मनाला शांत ठेवते आणि तणाव कमी करते.
– सूर्यनमस्कार आणि इतर योगासनांमुळे शरीर लवचिक राहते आणि उत्साह टिकतो.
– ध्यानामुळे मनातील नकारात्मक विचार दूर होऊन सकारात्मकता वाढते.
4. सक्रिय जीवनशैली जगा:
– नियमित व्यायाम करा; चालणे, पोहणे, किंवा सायकल चालवणे या साध्या गोष्टींचाही समावेश करा.
– ताणतणाव टाळण्यासाठी आपल्या आवडीनुसार एखाद्या छंदाचा सराव करा.
5. नैसर्गिक तत्त्वांचा अवलंब करा
– दररोज 7-8 तास झोप घ्या.
– भरपूर पाणी प्या आणि हायड्रेटेड राहा.
– रासायनिक पदार्थ टाळा आणि सेंद्रिय अन्नाचे सेवन करा.
मध्यम वयात तरुणाई जपण्यासाठी टिप्स
– आनंदी राहण्यासाठी आपल्या कुटुंबीयांबरोबर वेळ घालवा.
– स्वतःसाठी वेळ काढा आणि रोज काहीतरी नवीन शिका.
– सतत सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवा आणि नकारात्मकता टाळा.
ही सवयी आत्मसात केल्यास आपण आपले जैविक वय कमी ठेवून निरोगी आणि तरुण राहू शकतो. यामुळे फक्त दीर्घायुष्यच नव्हे, तर सुदृढ जीवनशैलीदेखील आपल्याला प्राप्त होईल.