Yoga for blood pressure control: बदलत्या जीवनशैलीने अनेक आजार वाढले. त्यात रक्तदाबाचा आजार देखील आहे. हा आजार इतर आजारांना निमंत्रण देतो व प्रकृतीची गुंतागुंत वाढवण्यास कारणीभूत ठरतो. नियमित उपचारासोबत योगाची जोड दिल्यास त्यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी मदत करता येते. अलीकडे रक्तदाब हा एक फार मोठा आजार झाला आहे. आधुनिक जीवनशैलीचा हाती एक दुष्परिणाम आहे. यातून पुढे डोळ्यांचे विकार, मूत्रपिंडाचे पक्षाघात विकार, हृदयविकार असे विकार होऊ शकतात. हे विकार झाल्याचे लवकर लक्षात येत नाही. पण वेळेवर निदान झाल्यास यावर नियंत्रण मिळविता येते, सर्वसाधारणपणे प्रौढ माणसाचा रक्तदाब हा १२० mm Hg ( systolic ) तर खालील ८० mm Hg (Diastolic) असतो. जर अनेक वेळा तो १६० / १०० पेक्षा अधिक आढळला तर त्याला उच्च रक्तदाब झाला आहे, असे समजतात.
हृदयविकारांच्या वाढत्या संख्येमुळे अनेकदा उच्च रक्तदाब किंवा उच्च रक्तदाबाकडे लक्ष वेधले जाते. हायपोटेन्शन, ज्याला कमी रक्तदाब देखील म्हणतात, तुलनेने कमी लक्ष दिले जाते. योग्य खाणे आणि तुमच्या फिटनेस नियमात व्यायामाचा समावेश करणे हे निरोगी जीवनासाठी अनाकलनीय आहे. तुमचे आरोग्य बहाल करण्यात योग मोठी भूमिका बजावू शकतो. म्हणून, हायपोटेन्शन असलेल्यांनी हळूहळू सराव करणे फार महत्वाचे आहे. कोणताही शारीरिक श्रम टाळला पाहिजे आणि सराव हळूहळू आणि आरामदायी गतीने केला पाहिजे. यामुळे तुम्हाला अनेक शारीरिक, मानसिक आणि आध्यात्मिक लाभ मिळतील.
हे देखील वाचा: Monsoon has arrived, take care of health: पावसाळ्यात पोटाच्या तक्रारी, संसर्गजन्य आजाराचा वाढतो धोका
याला योग्य आहारासोबत जोडल्यास, योगामुळे तणाव दूर होण्यास आणि रक्तदाब पातळी संतुलित करण्यात मदत होऊ शकते. सध्याच्या व्यस्त जीवनामुळे अनेक जणांना बीपीचा त्रास होतो. काहींना वाढत्या वयामुळे, मुत्रपिंडाचे विकार, अनुवांशिक, लठ्ठपणा किंवा काही इतर कारणांमुळे बीपीचा त्रास होतो. आधी वयाच्या 50 वर्षानंतर ही समस्या व्हायची. पण आता बदललेल्या जीवनशैलीमुळे रक्तदाबाचा आजार फार कमी वयातच होत असल्याचं दिसून येत आहे. तरुणाईलाही ब्लड प्रेशर संदर्भातील समस्यांना सामोरं जावं लागत आहे. योगासनांद्वारे (Yoga) तुम्ही रक्तदाबाच्या समस्यांवर नियंत्रण मिळवू शकता.
जगभरातील जवळपास 26 टक्के जनता उच्च रक्तदाबाने (High blood pressure) त्रस्त आहे. यात आर्टिरियल ब्लड प्रेशर देखील वाढत जाते. ज्यामुळे हृदय विकाराचा झटका, स्ट्रोक सह मृत्यू देखील येऊ शकतो. लोकांची जीवनशैली, अधिक प्रमाणात सोडियमचे सेवन, वाढलेले वजन, तणाव, धुम्रपान हे यामागचे मुख्य कारण आहे. सहसा लोकं उच्च रक्तदाबाने पिडीत असल्याने औषधे घेतात परंतु अधिक काळ याच्या दुष्परिणामांपासून बचाव करण्यासाठी आणि रक्तदाबाला नियंत्रित ठेवण्यासाठी नैसर्गिक उपाय अत्यंत लाभदायक आहेत.
उच्च रक्तदाबाशी लढा देण्याकरता असाच एक नैसर्गिक उपाय म्हणजे योग होय. योग केवळ तांत्रिकांना शांतच करत नाही तर तणाव दूर करून वाढलेल्या रक्तदाबाला नियंत्रित देखील करतो. काही असे योग प्रकार आहेत जे केवळ उच्च रक्तदाबाला रोखण्यातच मदत करत नाहीत तर नियमित रूपाने हे योग केल्याने रक्तदाब पूर्णत: नियंत्रणात येऊ शकतो.
आसने
■ उभ्याने करावयाची आसने: ताडासन, वृक्षासन अर्थ कटी चक्रासन, त्रिकोणासन इ.
■ बैठी आसने : वज्रासन, उष्ट्रासन, गौमुखासन
■ पाठीच्या कण्याला पीळ देणारे आसने : कक्रासन, अर्थ मत्स्येन्द्रासन
■ पोटावरील आसने : भुजंगासन, शलभासन इ. पाठीवर निजून करावयाची आसने : अर्थ हलासन, उत्तानपादासन, पवनमुक्तासन
■ विश्रांतीसाठी : शवासन अनेकदा डोके खाली व पाय वर केले जातात अशी आसने बिलकूल करू नयेत.
■ मुद्रा सिंह मुद्रा, ब्रहा मुद्रा
■ प्राणायामः भागशः श्वसन, नाडीशुद्धी, बंद्रानुलोम, भ्रमरी (पण कुंभक म्हणजे श्वास रोखणे, अजिबात करू नये.)
■ मानसिक उपाय भजन, प्रार्थना, ओंकारजप, ध्यान व मौन
हे देखील वाचा: Be careful: आइस्क्रीम, चिप्स आणि बर्गरच्या अतिसेवनामुळे स्ट्रोक (stroke)चा धोका; विचार करण्याची, समजून घेण्याची आणि शिकण्याची क्षमताही होत चाललीय कमी
उपयुक्त योग शारीरिक पातळीवरील उपचार
■ सूक्ष्म व्यायाम : यामुळे शरीर मोकळे होते, ताकद व क्षमता वाढते.
■ हातापायांचे व्यायाम, कंबरेचे, खांद्याचे व्यायाम, उड्या मारणे
■ शुद्धीक्रिया : नेती, कपालभाती, अग्निसार, धौती इ.
रक्तदाब म्हणजे काय
■ आपले हृदय म्हणजे एक पंपच. ते अखंड धडधडत असते. आपल्या शरीरात सर्वत्र रक्तपुरवठा करीत असते. त्यावेळी रक्तवाहिनीच्या भिंतीवर जो दाब पडतो तो म्हणजे रक्तदाब, हा सर्व साधारण १२०/८० असतो, तेव्हा शरीरातल्या सर्व क्रिया सुरळीत चालतात.
कारणे
■ खाण्यापिण्याच्या अनियमित वेळा
■ अपुरी व अवेळी झोप
■ व्यायामाचा अभाव
■ व्यसने, ताणतणाव व अयोग्य आहार
■ रक्तवाहिन्या मध्ये स्निग्ध पदार्थ, कोलेस्टेरोलचा थर तयार होणे
लक्षणे
■ छातीत दुखणे, धडधडणे, थकवा येणे, श्वास गुदमरणे, मळमळ, अंधारी / चक्कर येणे, कोरडा घाम येणे अशी लक्षणे दिसताच तत्काळ डॉक्टरकडे जावे.