सांगली, (आयर्विन टाइम्स प्रतिनिधी):
सांगली जिल्ह्यात गेल्या सहा महिन्यांत तब्बल ४० खून झाल्याची धक्कादायक नोंद जिल्हा पोलिस प्रशासनाकडे झाली आहे. म्हणजेच दर पाच दिवसांनी एक खून घडत असल्याचे भयावह चित्र समोर येत आहे. यामध्ये ३० खून वैयक्तिक कारणांमुळे, तर उर्वरित १० खून गुन्हेगारी वर्चस्वातून घडल्याचे उघड झाले आहे. अशा प्रकारची सातत्याने घडणारी गंभीर गुन्हेगारी जिल्ह्यातील कायदा-सुव्यवस्थेसाठी तसेच समाजमनासाठीही मोठा इशारा मानला जात आहे. गेल्या वर्षीच्या तुलनेत खुनांच्या घटनांमध्ये वाढ, तर इतर गुन्ह्यांमध्ये घट झाली आहे, हे विशेष उल्लेखनीय आहे.
कुपवाड आणि इस्लामपूर परिसर गुन्हेगारीच्या सावटाखाली
सांगली जिल्ह्यात कुपवाड व इस्लामपूर परिसरात खुनांच्या घटनांमध्ये वाढ होत असल्याचे निदर्शनास आले आहे. वैयक्तिक वैमनस्य, कौटुंबिक वाद, आर्थिक मतभेद, दारूच्या नशेत झालेले क्षणिक वाद, पूर्ववैमनस्य किंवा चारित्र्यावरून झालेले वाद ही खुनामागील प्रमुख कारणे ठरली आहेत.
अल्पवयीन गुन्हेगारांचा वाढता सहभाग – समाजासाठी गंभीर इशारा
या ४० खुनांपैकी अनेक प्रकरणांमध्ये अल्पवयीन मुलांचा सहभाग दिसून आला आहे, हे विशेष चिंताजनक आहे. संयमाचा अभाव, विचार करण्याची क्षमता कमी होणे, क्षणिक राग आणि मानसिक अस्थिरता अशा कारणांमुळे किशोरवयीन मुले थेट गुन्हेगारीच्या वाटेवर जात आहेत. काही घटनांमध्ये प्रौढ गुन्हेगारांकडून अल्पवयीन मुलांचा गुन्ह्यासाठी वापर झाल्याचेही समोर आले आहे.
कोयत्याचा वापर – गुन्ह्यांत वाढलेली धारधार हिंसा
खुनांच्या घटनांमध्ये कोयत्याचा वापर सर्रासपणे होत असल्याचे पोलिसांनी स्पष्ट केले आहे. साधारणतः ८०–९० टक्के खुनांच्या गुन्ह्यात कोयत्याचा वापर** झालेला आढळतो. अगोदर शेतीसाठी वापरला जाणारा कोयता, आता सहज उपलब्ध होतो आणि त्याचा वापर हिंसाचारासाठी वाढला आहे. पोलिसांकडून आर्म अॅक्टनुसार कारवाई केली जात असली तरी कोयत्याच्या सर्रास विक्रीवर नियंत्रण ठेवणे कठीण ठरते आहे.
तंटामुक्तीचा प्रयत्न – गावपातळीवर वाद मिटवण्यावर भर
सांगली जिल्ह्यात गावपातळीवरील जमिनीचे वाद, कौटुंबिक तंटे यांमधून गंभीर गुन्हे उगम पावत असल्याचे निरीक्षण आहे. पोलिस अधीक्षक संदीप घुगे यांच्या पुढाकाराने तंटामुक्त समित्यांना सक्रिय करण्याचा प्रयत्न सुरू आहे. पोलिस पाटील, ग्रामस्थ, ग्रामपंचायतीच्या माध्यमातून वाद तातडीने मिटवले गेले, तर संभाव्य खून रोखता येऊ शकतात, असा विश्वास त्यांनी व्यक्त केला आहे.
समाजाची जबाबदारीही तितकीच महत्त्वाची
खुनांच्या घटनांमध्ये व्यक्तिगतरित्या झालेली हानी ही एक बाजू आहे, पण समाजात पसरत असलेले संवेदनशीलतेचे व संस्कारांचे संकट अधिक गहिरं आहे. अल्पवयीन मुलांचे वर्तन, त्यांच्या भावना, मानसिक संतुलन याकडे पालकांनी लक्ष देणे अत्यावश्यक आहे. शिक्षक, शाळा व सामाजिक संस्था यांचेही यामध्ये सक्रिय योगदान अपेक्षित आहे.
गुन्हेगारी वर्चस्वापेक्षा वैयक्तिक कारणे अधिक प्रभावी
विशेष म्हणजे सांगली जिल्ह्यात घडलेल्या ४० खुनांपैकी फक्त १० खून गुन्हेगारी टोळ्यांच्या वर्चस्वासाठी घडले, तर उर्वरित ३० खून पूर्णतः व्यक्तिगत कारणांमुळे घडलेले आहेत. हे चित्र अधिक गंभीर आहे, कारण व्यक्तिगत वादांवर पोलिसांनी नियंत्रण ठेवणे कठीण असते. त्यामुळे समाजात संतुलन व सहनशीलता वाढवणे हा या समस्येवरील खरा उपाय मानला जातो.
पोलिस यंत्रणा सजग, पण सामूहिक जबाबदारी हवी
पोलिसांनी बहुतांश खुनांचे तपास लावले आहेत, आरोपींना अटकही झाली आहे, मात्र खुनांचे वाढते प्रमाण ही एक सामाजिक शोकांतिका बनली आहे.
प्रत्येक पाचव्या दिवशी एक खून, हे प्रमाण कोणत्याही जिल्ह्यासाठी लज्जास्पद आणि धोकादायक आहे. व्यक्तिगत कलहाचा उग्ररूप घेऊन तो थेट खुनात परिवर्तित होतो, हे रोखण्यासाठी तणाव व्यवस्थापन, संवाद, न्यायव्यवस्थेवर विश्वास आणि सामुदायिक सहभाग आवश्यक आहे.
संघर्ष टाळता येणार नाही, पण त्याचे उत्तर खून नक्कीच नाही. पोलिसांची कारवाई, न्यायालयाचा निर्णय, तंटामुक्त समित्यांचे प्रयत्न – हे सर्व महत्त्वाचे आहेत, पण मूलभूत परिवर्तन समाजाच्या मानसिकतेत घडल्याशिवाय ही साखळी थांबणार नाही. सांगली जिल्ह्यातील वाढते खून हे फक्त गुन्हेगारी नव्हे, तर सामाजिक असंतुलनाचेही लक्षण आहे. वेळीच जागे होऊया… अन्यथा हे काळं सावट गडदच होत जाईल.
विशेष वार्तापत्र- आयर्विन टाइम्स