सारांश: गौहर जान या भारतातील पहिल्या सिंगिंग सुपरस्टार होत्या, ज्यांना “ग्रामोफोन गर्ल” म्हणत असत. १८९० च्या दशकात त्यांनी ग्रामोफोनसाठी रेकॉर्डिंग करून मोठं यश मिळवलं आणि त्या काळात १००० ते ३००० रुपये मानधन घेऊन करोडपती बनल्या. विलासी जीवनशैली असलेल्या गौहर यांनी खाजगी ट्रेनने प्रवास केला आणि किंग जॉर्ज पंचम यांच्या दिल्ली दरबारात परफॉर्म केले. मात्र, १९३० मध्ये ५६व्या वर्षी त्या निधन पावल्या, आणि अखेरच्या दिवसांत सर्व संपत्ती गमावली होती.
भारतीय सिनेमाच्या इतिहासात अनेक दिग्गज गायक झाले आहेत, आणि आजही टॅलेंटेड गायक आपली कमाल दाखवत आहेत. आज सिंगिंग इंडस्ट्रीमध्ये अनेक लोकप्रिय आणि श्रीमंत गायक आहेत. परंतु, तुम्हाला माहित आहे का की जेव्हा काहीशे रुपये देखील खूप मोठी रक्कम मानली जात होती, त्या काळात एक गायिका फक्त आपल्या रेकॉर्डिंगच्या कमाईवर करोडपती बनली होती. ही आहे भारताची पहिली सिंगिंग सुपरस्टार – गौहर जान, ज्यांना “ग्रामोफोन गर्ल” असेही म्हटले जात होते.
गौहर जान कोण होत्या?
गौहर यांचे मूळ नाव एंजेलिना होते. त्यांचे वडील रॉबर्ट विल्यम हे अभियंता होते आणि आई व्हिक्टोरिया. गौहर सहा वर्षांच्या असताना त्यांच्या पालकांचा घटस्फोट झाला. त्यानंतर त्यांच्या आईने खुरशीद नावाच्या मुस्लिम व्यक्तीशी लग्न केले आणि इस्लाम धर्म स्वीकारून आपले नाव मलका जान ठेवले. एंजेलिना यांचे नाव गौहर जान ठेवण्यात आले. मलका जान स्वतः प्रसिद्ध गायिका होत्या आणि त्यांनी गौहर यांना गायन शिकवले.
१८८८ मध्ये गौहर यांनी आपल्या गायन प्रवासाची सुरुवात केली. त्या काळात त्यांना पहिली “डान्सिंग गर्ल” असेही संबोधले जात होते.
सर्वाधिक मानधन घेणाऱ्या गायिका
१८९० च्या दशकात गौहर भारतातील लोकप्रिय गायिका बनल्या. त्यांची लोकप्रियता वाढली तेव्हा त्यांनी ग्रामोफोनसाठी गाण्यांची रेकॉर्डिंग सुरू केली. एका रेकॉर्डिंगसाठी त्या १००० ते ३००० रुपये घेत होत्या, जे त्या काळात खूप मोठी रक्कम होती. अनेक वर्षांनंतर लता मंगेशकर आणि मोहम्मद रफी यांनी प्रत्येक गाण्यासाठी ५०० रुपये मानधन घेतले, जे तुलनेने कमी होते.
लग्जरी जीवनशैली
गौहर यांच्या श्रीमंतीचा अंदाज त्यांच्या विलासी जीवनशैलीतून येतो. त्या घोड्याच्या बग्गीतून प्रवास करत, जे त्या काळात विलासी मानले जात असे. नियम मोडल्यावर त्या हजार रुपयांचा दंड देत, पण आपल्या संध्याकाळच्या प्रवासाला कधीही चुकवत नसत. बंगालमधील त्यांच्या एका संरक्षकाने त्यांना खासगी ट्रेन भेट दिली होती, ज्याचा उपयोग त्या संपूर्ण भारतात प्रवासासाठी करत होत्या.
१९११ मध्ये किंग जॉर्ज पंचम यांच्या राज्याभिषेकाच्या दिल्ली दरबारात परफॉर्म करण्यासाठी त्यांना आमंत्रित करण्यात आले होते. हा सन्मान फक्त आणखी एका गायिका इलाहाबादच्या जानकीबाई यांनाच मिळाला होता.
अंतिम दिवस
Gauhar Jaan यांनी आपले अखेरचे दिवस मैसूरमध्ये घालवले. त्या काळात त्या नैराश्याने ग्रस्त होत्या. १९३० मध्ये ५६ व्या वर्षी त्यांचे निधन झाले. त्यांच्या संपत्तीसाठी अनेकांनी हक्क सांगितला, पण नंतर समजले की त्यांनी आपली सर्व कमाई उडवली होती आणि मागे काहीच ठेवले नव्हते. India’s first millionaire singer