या बेगडी जगात आजही काही अशी माणसं आहेत, जी प्रामाणिकपणाचा दीपवत झगमगत राहतात — ज्यांच्या अंतःकरणातील उजेड कोणत्याही लालसेच्या अंधाराला प्रवेश करू देत नाही. अशीच एक छोटीशी पण मन हेलावणारी गोष्ट आहे राजेंद्र नावाच्या एका साध्या, गरिब पण नीतिमान माणसाची.
राजेंद्र रोजच्या रोज रेल्वे स्थानकाजवळ कचर्‍यात फिरत असे — कोणती उपयोगी वस्तू सापडते का यासाठी त्याचा डोळा सदैव जागरूक असायचा. प्लास्टिकच्या बाटल्या, टिनचे डबे, जुनी पत्रं — काहीही चालायचं. याचंच तो संकलन करून कबाडीत विकून त्याचा उदरनिर्वाह करत असे.
त्या दिवशीही तो आपलं पोतं खांद्यावर घेऊन स्टेशनच्या बाजूला कचर्‍यात शोध घेत होता. तेवढ्यात त्याच्या नजरेस एका कोपऱ्यात पडलेली एक तपकिरी रंगाची हँडबॅग आली. ‘श्रीमंत माणसाची असेल, कदाचित नादुरुस्त म्हणून टाकली असेल,’ असं त्याच्या मनात आलं. कारण त्याला चांगलं ठाऊक होतं — जे श्रीमंतांसाठी टाकाऊ, ते गरीबांसाठी मौल्यवान असतं. त्याला असंच कधीतरी कचर्‍यातून एक चांगली जोड चप्पल मिळाली होती, जी तो अजूनही वापरत होता.
कुतूहलाने आणि थोड्या हुरूपाने राजेंद्र त्या बॅगजवळ गेला. आसपास इतर कोणीही कबाडवाला नव्हता, हे पाहून त्याने ती बॅग उचलली. हँडल तुटलेलं होतं, पण बॅग स्वतः नीटसं होती — एखादा मोची सहज दुरुस्त करून देईल. त्याने चौफेर नजर फिरवली आणि मग बॅग उघडली.
आणि क्षणभरासाठी त्याचं संपूर्ण विश्व स्तब्ध झालं.
बॅगच्या आत पाचशे रुपयांच्या नोटांचा एक जाडजूड बंडल होता. त्याशिवाय क्रेडिट कार्ड आणि डेबिट कार्डही दिसले. एका गरीबाच्या दृष्टीने ही तर अक्षरशः लक्ष्मीची कृपा होती! पण या क्षणिक मोहाच्या लाटेवर स्वार होण्याऐवजी राजेंद्रच्या मनात विचारांचा पूर उसळला —
‘हे कार्ड्स तर नंतर अडचणीत आणू शकतात… कुठेतरी कॅमेरा असेल… कोणी बघत असेल…’
आणि मग एक विचार त्याच्या मनात पक्का झाला —
“या बॅगचा खरा मालक आज कदाचित खूप अडचणीत असेल… कदाचित औषधासाठी, कुटुंबासाठी, एखाद्या संकटासाठी हे पैसे अत्यंत महत्त्वाचे असतील.”
तो तडक स्टेशन मास्टरच्या केबिनमध्ये गेला.
“साहेब, ही बॅग मला ट्रॅकजवळ मिळाली. मी कबाड गोळा करत होतो तेव्हा.”
स्टेशन मास्टरने त्याला कोपऱ्यात बसायला सांगितलं. समोर एक गृहस्थ चिंतेत बसलेले होते.
“मिस्टर अजय, ही तीच बॅग आहे का जी आपण शोधत होता?” स्टेशन मास्टरने विचारलं.
“बहुतेक हो! माझ्या सहकारी मीनाक्षीची बॅग हरवली आहे. तिचं वर्णनही हिच्याशी जुळतंय — त्यात तिचं आयडी कार्ड, डेबिट-क्रेडिट कार्ड्स आणि आजचं वेतन होतं,” अजय म्हणाले, आणि राजेंद्रकडे थोड्या संशयाने पाहिलं.
हेदेखील वाचा: क्राईम / रहस्यमय स्टोरी 2 : काळोखातला कट / The Dark Conspiracy
“हो, मी आत पाहिलं. बॅगमध्ये पाचशेच्या नोटांचा बंडल आणि दोन कार्ड्स आहेत,” राजेंद्रनं प्रांजळपणे सांगितलं.
बॅग उघडून पाहिली असता त्यात मीनाक्षी सरदेसाईचं ऑफिस ओळखपत्र आणि कार्ड्स होते — नाव स्पष्ट लिहिलेलं होतं.
“अजयजी, त्यांना फोन लावा. त्यांना सांगा की बॅग सुरक्षित आहे, आणि ओळख पटवण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रांसह यावं,” स्टेशन मास्टर म्हणाले.
फोनवरून मीनाक्षी अगदी अश्रूंनी भरलेल्या आवाजात म्हणाली,
“मी लगेच येते. जरा थांबवा त्यांना. मला त्या व्यक्तीचे आभार मानायचेत. हे पैसे माझ्यासाठी फारच महत्त्वाचे आहेत.”
राजेंद्र जाऊ दे म्हणाला, पण स्टेशन मास्टरने त्याला रोखलं.
“तुमचा प्रामाणिकपणा आमच्यासाठी आदराचं कारण आहे. रेल्वे प्रशासनाकडून आम्ही तुम्हाला पुरस्कार देण्यासाठी शिफारस करू.”
थोड्याच वेळात मीनाक्षी धापा टाकत पोहोचली. ती थोडीशी गडबडलेली होती.
“माफ करा, ट्रॅफिकमुळे उशीर झाला.”
तिने ओळख पटवून बॅग घेतली.
ती क्षणभर थांबली आणि हळुवारपणे म्हणाली —
“आज रक्षाबंधन आहे. आणि तुम्ही माझ्या रक्षणासाठी देवदूतासारखे आलात. हा माझा पगार आहे – कितीतरी महत्त्वाचा.
मी तुम्हाला काही द्यायचं ठरवलंय. खरं तर, तुमचं आभार मानणं अपुरं वाटतंय…”
असं म्हणत तिने आपल्या पर्समधून एक सुंदर राखी काढली आणि प्रेमळ हसत ती राजेंद्रच्या हातावर बांधली.
राजेंद्रने क्षणभर विचार करून त्याचा फाटलेला खिसा उचकटला. त्यात दहा रुपयांची एकच नोट होती. तो म्हणाला,
“माझ्याकडे फक्त हेच आहे.”
मीनाक्षीच्या डोळ्यांत पाणी आलं.
“भाऊ, तुमचा प्रामाणिकपणाच माझ्यासाठी सर्वात मोठी ओवाळणी आहे.”
तिने बॅग उघडली आणि दोन पाचशेच्या नोटा काढल्या.
“मी मिठाई आणू शकले नाही, पण हे पैसे घ्या – स्वतःसाठी एखादी मिठाई तरी घ्या,” ती म्हणाली.
राजेंद्र थोडा संकोचला. पण स्टेशन मास्टर आणि अजयने आग्रह केला.
“या प्रेमातून मिळालेल्या भेटीला नकार देणं हेच अपमानास्पद होईल.”
शेवटी राजेंद्रने पैसे घेतले आणि निःशब्दपणे खोलीच्या बाहेर पडला. त्याच्या डोळ्यांत समाधान होतं — एक शांत प्रकाश.
मीनाक्षी खिडकीतून पाहत राहिली… तो दूर जात राहिला… आणि तिच्या नजरेतून हळूहळू विरून गेला.
“आजही अशी माणसं आहेत… ज्यांच्यामुळे माणुसकी अजूनही शिल्लक आहे…” ती स्वतःशीच पुटपुटली.
(ही गोष्ट/ कथा सांगते की जग अजूनही थोडंसं आशावादी आहे. एका राखीच्या निमित्ताने प्रामाणिकपणाचा हा खणखणीत पुरस्कार केवळ त्या गरीबाच्या नव्हे, तर आपणा सर्वांच्या अंतःकरणाचा विजय होता.)